Het tweede grote Guatemala-avontuur

“Cabin crew, please prepare for landing”, klinkt het door het vliegtuig. Ik schuif het luikje van het raam open, en zie een vulkaantop boven de wolken uitsteken. En nog een vulkaan, en nog een. Ik herken ze, kan ze zelfs bij naam noemen. Dit is Guatemala. Welkom terug. Mijn tweede grote avontuur in dit land begint.

De eerste vrouw die ik bij Upavim zie, is doña Dina. Negen jaar geleden, toen ik hier een jaar verbleef, was zij de voorzitter van de organisatie. Upavim staat voor ‘unidas para vivir mejor’, verenigd voor een beter leven. Rond de zeventig vrouwen uit de buurt werken hier, de meesten in het naai-atelier, waar ze tasjes en dergelijke maken om te verkopen in het buitenland. Daarnaast is er nog een schooltje, een kinderopvang, een bakker en een apotheek. Doña Dina werkt in de montessori kleutergroep. Ze was altijd als een soort moeder voor me. Wat is het heerlijk om haar weer te zien. Al de hele week word ik uitgebreid begroet door alle vrouwen. “Wanneer vertrek je weer?”, vragen ze dan. Als ik vertel dat ik vijf maanden blijf, krijg ik nog een extra knuffel. De vrouwen zijn geen steek veranderd. Alleen hun kinderen zijn iets ouder, en sommigen hebben zelfs al kleinkinderen, op hun 34ste.

De kinderen zijn wel allemaal anders. Tenminste, het zijn andere kinderen, maar eigenlijk doen ze nog precies hetzelfde als negen jaar geleden. Zelfs zonder dat ze je echt kennen, geven ze je direct een knuffel, komen op je schoot zitten, roepen vrolijk ‘seño Tomoko!’ (juf T) vanaf de andere kant van de straat als ze je zien lopen. Ze dansen op reggaeton, zingen dezelfde liedjes en hebben verrotte tanden. Sommige kinderen ken ik nog. De jongens hebben inmiddels de baard in de keel en de meiden beginnen vrouwelijke vormen te krijgen. Ze begroeten me verlegen en vertellen dat ze op de middelbare school zitten en graag willen studeren. Het doet me goed om te zien hoe de kinderen zijn gegroeid, en te weten dat ze moeiteloos kunnen lezen, schrijven en rekenen.

De eerste dag ging ik langs bij ‘de Rufino’s’. Een gezin met zeven kinderen. Vader, een nutteloze dronkenlap, herkent me en loopt met me mee naar hun huis. Ik krijg meteen een knuffel van Rufino, ook wel Jonathan, en de jongere twee klimmen direct als aapjes op me. Ze laten me hun huiswerk zien – ze kunnen schrijven! – en ze spreken zelfs een woordje Engels. Cholopo, ook wel Jose Rodolfo, is er niet. Hij is een jaar geleden verdwenen en nooit meer terug gekomen. Misschien zit hij bij de bendes, maar waarschijnlijk is hij dood. Niemand heeft hem ooit meer gezien. Het is afschuwelijk hoe dit soort dingen gebeuren in deze buurt. Want dit verhaal staat niet op zichzelf. Iedereen heeft wel een familielid of goede vriend die op jonge leeftijd is overleden of verdwenen. De drie kinderen met wie ik het meest heb gewerkt, Wilson, Cholopo en Miguel, zijn er niet meer. Slimme Wilson met zijn ondeugende lach, en Miguelito met zijn blauwe laarsjes. De familie bij wie Miguel woonde, vertelt me dat hij op 23 januari van dit jaar niet meer terugkwam van school. Dood. Ze weten niet wat er is gebeurd en hoe of waarom. Ze vragen of ik een foto van hem heb, als herinnering. Die heb ik wel, hoewel van vijf jaar geleden. Ik print er twee voor ze uit. Een portretfoto en een op het klimrek, omdat hij daar zo van hield.

Dit weekend werd ik meteen uitgenodigd voor een ‘quince añeros’, een verjaardagsfeestje voor een meisje van vijftien. Ik was even vergeten hoe belangrijk dat hier was, en kwam gelukkig in een rokje maar wel op slippers aan op het feest. Dat was duidelijk ‘underdressed’, want iedereen was in zijn mooiste kleren, en de beste vrienden en familie hadden zelfs speciaal voor die gelegenheid gemaakte bij elkaar passende kleren. Het was een soort bruiloft. De viering was geweldig en afschuwelijk tegelijk. Bij aankomst, het feest werd gevierd aan het eind van een doodlopende straat, was er een boog van ballonnen. Een evangelische band speelde vreselijke muziek en tussen de liedjes door werd er gepreekt. Na een uur, gelukkig was ik er pas na driekwartier, werden alle belangrijke gasten gepresenteerd: een aantal paartjes van een jongen en een meisje die samen de erehaag vormden, het meisje dat de linten doorknipte, het meisje met de bloemen, het meisje met de pop, het jongetje met de bijbel, en als laatste het jarige meisje in een geweldige roze prinsessenjurk, begeleid door haar beide ouders. Een twee uur durende evangelische dienst volgde. Mensen klapten vrolijk mee met de muziek en een vrouw werd zo opgezweept dat ze volledig in trance raakte. Een andere vrouw had blijkbaar de taak om zulke mensen op te vangen, want zij haalde voorzichtig de bril van het hoofd van de vrouw in trance en ze bleef achter haar staan terwijl de vrouw op en neer sprong totdat ze uitgeput op de grond neerzakte. Ze kreeg een jas over zich heen en even later stond ze op alsof er niks gebeurd was. Inmiddels was de ‘ondersteunende vrouw’ bezig met een andere vrouw die in trance op en neer hupste.
Na de dienst was er een dankwoord van de ouders en de jarige – in tranen van emotie – en kon de jarige gefeliciteerd worden. Vervolgens was er eten voor alle genodigden: heerlijke gebarbecuede kip die de familie die ochtend voor iedereen had gemaakt en zompige taart. Intussen maakte ik foto’s van alles en iedereen. Die zijn te zien op m’n facebook.

Volgende keer zal ik vertellen over het werk dat ik hier doe in het bijlescentrum en bij het montessori kleuter- en peuterklasje. Nu is het tijd voor lunch: rijst en bonen!

Liefs, Tomoko xx