Montessori in Guatemala

Met vieze, plakkerige handen schrijf ik dit stukje. Er is vandaag geen water op ‘het dak’. Zo gaat dat soms, dan is het water op. Meestal komt ’t gauw weer terug, maar nu duurt het al de hele dag. Verder dwarrelen zwarte asresten over m’n toetsenbord, omdat ze de vuilnisbelt hier in de buurt in brand hebben gestoken. Hopelijk is er morgen weer water. En anders zullen we stinken, naar vuur, zweet en viezigheid, net als sommige kinderen hier.

In mijn vorige stukje vertelde ik over doña Dina, een ge-wel-di-ge montessori-juf. Anderhalve week heb ik met haar samengewerkt, als invaller in de montessori-groep voor kinderen van 3 tot 5 jaar. Ik kan zoveel van doña Dina leren: hoe zij de kinderen aanspreekt – streng maar vol liefde –, hoe zij lesjes geeft – geduldig en met humor –, hoe zij een verhaal vertelt: prachtig! Ze liet de kinderen op hun buik liggen, hun hoofd steunend op hun handen. Ademloos luisterden ze naar het verhaal over de familie Erwt. Gelukkig kan ik doña Dina ook het een en ander leren. Zij heeft wel wat montessori-cursussen gedaan, maar nooit echt een opleiding gehad. Daarom weet ze niet meer precies hoe ze met bepaalde materialen moet werken. Met behulp van het montessori-materiaalboek – voor mij is het ook weer even opdiepen wat het kleutermateriaal is – kon ik haar laten zien hoe bepaalde lesjes gaan. Wat is het heerlijk om met het gouden materiaal te werken, of met de kralenstaafjes, de letterdoos en gehoorkokers. Het is zo mooi om te zien dat kinderen op hun vijfde al kunnen lezen. Juist in deze buurt, waarbij ik me zo kan voorstellen dat het wel wat weg heeft van de buurt van de Casa dei Bambini, het kinderhuis in de Romeinse sloppenwijk waar Maria Montessori haar methode ontwikkelde.

Het is bijzonder om te zien met hoeveel toewijding doña Dina haar werk doet. Tussen zeven en acht uur ’s morgens komen de kinderen binnen. Na de dagopening met liedjes en gebeden (het is hier allemaal erg christelijk), krijgen de kinderen ontbijt. Het pauzehapje nemen de kinderen zelf mee: vaak is het koekjes of chips. Niemand hier die bedenkt dat dat ongezond is. Het is goedkoop, en dat is wat telt. De lunch, vaak rijst en bonen, krijgen de kinderen weer van Upavim, het project. Dan is het eindelijk tijd voor rust. De kinderen gaan slapen. Maar ook dan is doña Dina nog bezig met de kinderen over hun rug wrijven totdat ze in slaap vallen, en degenen die niet willen slapen rustig houden. Na een half uurtje gaan de kinderen die wakker zijn, verder met werken. Tussen dan en vijf uur worden de kinderen opgehaald. En intussen heeft doña Dina dus tien uur non-stop gewerkt. In Nederland zou dat niet eens legaal zijn. En dan nog woont ze in een golfplaten huis zonder warm water.

Het tegenovergestelde leven zag ik een paar dagen later in een huis aan het strand, waar ik met de Pasen was uitgenodigd door een Guatemalteekse vriendin die ik van CISV ken. Zoals zij het verwoordde, toen ze mijn foto’s van de buurt zag: ‘Jouw wereld in Europa en die van mij hier verschillen, maar de wereld in de wijk waar jij nu werkt, is pas echt een andere wereld’, en dat is dus in dezelfde stad, tien kilometer van haar huis. Zij komt uit de rijkste bovenklasse van Guatemala, opgegroeid in een ‘gated community’, waarin ze heeft geleerd dat arme mensen gevaarlijk zijn en dat je daar niks mee te maken moet hebben. Ze haalde me op in haar Volkswagen SUV. Ik kon mijn ogen niet geloven toen ik haar tweede familiehuis aan het strand zag (ze hebben nog een derde huis in een ander stadje). Een enorm huis met een zwem- en bubbelbad, vier extra gastenkamers met eigen badkamer, een huishoudster, een tuinman, een golfkarretje om mee naar het strand te rijden (vijf minuten). De hele familie was er, inclusief baby’s, peuters en bijbehorende videobabyfoons. Iedereen had voor elk dagdeel een andere bikini/badpak/zwembroek, dus ik voelde me in mijn ene bikini die ik met een schoenveter vastmaak een beetje uit de boot vallen. Het zijn overigens ontzettend hartelijke mensen, die ongelooflijk hard werken. Het is alleen zo raar dat zij totaal geen weet hebben van hoe de meerderheid van het land leeft.

Verder werk ik normaal gesproken in reforzamiento, het bijlescentrum van Upavim. Hiervoor heb ik een koffer vol montessorimaterialen meegenomen van de 14e Montessorischool. Iedereen is superblij met het materiaal, en het is heerlijk om te zien hoe de kinderen met het pythagorasbord werken, en de stempelletters, en het kralenrek. ’s Ochtends beginnen we met een uur Engels, voor volwassenen en sommige kinderen. Daarna een uur voor kinderen die niet of ’s middags naar school gaan. Vooral voor die kinderen is het montessorimateriaal nuttig. Het laatste uur van de ochtend is voor kinderen van vier of vijf jaar oud, jongste kleuters. ’s Middags is ook verdeeld in drie hele uren, voor de kinderen die ’s ochtends naar school gaan. Dat zijn de meeste kinderen. Ik heb eerst een klein groepje oudste kleuters, daarna een uur aan de huiswerktafel, en vervolgens een uur achtstegroepers. Het is een grote chaos, omdat we met drie groepen in één lokaal zitten. Als je je bedenkt dat de kinderen mij nota bene streng vinden, dan kun je je misschien wel een voorstelling maken van hoe het er hier aan toe gaat.

De kinderen zijn hier een totaal andere manier van leren gewend. Ik probeer zo min mogelijk werkbladen en ‘saaie overschrijfoefeningen’ te doen. Het liefst werk ik met montessorimateriaal, of doe ik kleine spelletjes zoals tafelbingo. Na een tijdje vragen de kinderen dan: “Wanneer gaan we ‘huiswerk’ doen?”, waarbij ze bedoelen: invul- of overschrijfoefeningen. De kinderen leren hier in Guatemala voornamelijk door over te schrijven. Soms moeten ze zelfs hele boeken overschrijven. En dit is geen grapje of strafwerk! Het resultaat? Vijfdegroepers (derde leerjaar) kunnen prachtig schrijven, maar hebben geen idee van wat ze geschreven hebben, omdat ze niet kunnen lezen.

Op mijn facebook plaats ik de bijbehorende foto’s, en ik heb inmiddels ook instagram (tomokoclaringbould) waar ik soms foto’s op plaats.

En dit is mijn adres, voor als jullie mij chocola willen sturen (grapje natuurlijk!):

Upavim
Tomoko Claringbould
Calle Principal, Sector D-1
Colonia La Esperanza, Zona 12
Villa Nueva, Guatemala, 01012
Guatemala

Veel liefs! Tomoko xx