De echte wereld

Terug in de echte wereld. Mijn leven gaat weer verder. Zo voelt het een beetje om thuis in Amsterdam te zijn. Dat is natuurlijk raar om te zeggen. Alsof de wereld in Guatemala niet echt is. Integendeel, het leven in de wijk La Esperanza, waar ik de afgelopen vijf maanden heb gewoond, is misschien juist veel echter, of in ieder geval veel harder. Het gaat veel meer over overleven. Elke dag weer.
Regelmatig vroegen mensen mij of het niet gevaarlijk is om daar te wonen: een wijk waar taxichauffeurs liever niet heen willen omdat het een ‘rode zone’ is, een wijk die geregeerd wordt door de bendes, een wijk waarin iedereen feilloos het verschil hoort tussen vuurwerk en een geweerschot. Het vreemde is: ik heb me geen seconde echt onveilig gevoeld. Natuurlijk moet je alert zijn, en oppassen om het risico te verkleinen om op het verkeerde tijdstip op de verkeerde plek te zijn. Maar afgezien daarvan is het redelijk veilig om er te wonen, voor buitenlandse vrijwilligers dan. De mensen op straat zijn altijd zo hartelijk en lief. En dat is het hele punt. Als vrijwilliger leef je in een soort glazen kooi. Je weet dat de bendes de macht hebben, hoe iedereen in armoede leeft, hoe hopeloos die situatie is. Maar op de een of andere manier zorgen de vrouwen en andere buurtbewoners ervoor dat wij daar als vrijwilligers zo min mogelijk van meemaken. Het is bijna een taboe om het over de bendes of andere huiselijke ellende te hebben. En dus, na bijna anderhalf jaar daar te hebben gewoond, kan ik me nog maar moeilijk een voorstelling maken van hoe het is om écht in La Esperanza te leven, te overleven.
Wat heb ik toch een respect voor de vrouwen van Upavim. Zij strijden elke dag voor hun leven, maar vooral voor dat van hun kinderen. Ik heb zoveel bewondering voor hen. Het is zo tegenstrijdig allemaal. Want terwijl het voor Reyna te gevaarlijk is om naar Bucaro, de andere wijk, te gaan, omdat daar de andere bende de baas is, loop ik vrolijk met een chocobanano in m’n hand langs de golfplaten huisjes om kinderen te fotograferen met mijn enorme camera. Het kost me uren, want om de minuut begroeten kinderen me, springen op me om een knuffel te halen, of komen de ouders een praatje maken.
Dit is iets wat ik nu al mis: de gezelligheid op straat. De (slechte, maar heerlijke) muziek in de bussen. Alle eetkraampjes op straat, en sowieso overal altijd mensen die eten verkopen: friet met mayo, ketchup en pikante groene saus, gevulde tortilla’s, gebarbecuede maïs, zelfgemaakte aardbeien-met room-ijsjes, zakjes mango, chips (tortrix limón, elotitos of bananenchips) en zakjes water.

Het grappige is dat er verschillende soorten stemmen zijn om bepaalde etenswaren of andere spullen te verkopen. Zo is er de stem van de vrouwen die tamales (gevulde maïsmassa) verkopen. Schel en langgerekt: ‘tamaaaaaleeeeeees!’. Of de mannen die ijsjes aanbieden. Een geknepen nasale stem: ‘helados, helados, heladooos, a quetzal, a quetzal, a quetzaaal’. En dan heel snel achter elkaar. Of de priesterstem, hard, samenzweerderig en doordringend: ‘Pero Dios! Siempre está! En nuestro corazón!’. En niet te vergeten de vrouw die afschuwelijk vals en zeurderig zingt tijdens de evangelische dienst. Of de stem van de ayudantes (helpers) van de bussen, luid en snel: ‘Antiguantiguantiguaaaa, dale, dale, daleee’. Of de typische radiostem, vrolijk, snel en lacherig: ‘yaaa, son las siete de la noche, aqui en la zona doce de Guatemala, rrrrrradio Extrema…’ En zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar het leuke is dus dat je niet eens hoeft te verstaan wat ze zeggen, je hoort aan de stem en manier van praten al wat de mensen aanbieden.

‘Oe-oe-oeh’, riepen de kinderen vrolijk bij het zien van de apen. Om het thema dieren af te sluiten, zijn we vorige week met de peuters en kleuters van de montessorigroepen naar de dierentuin gegaan. Geweldig was het. Bij de olifanten begonnen de kinderen spontaan te zingen: ‘Un elefante se balanceaba…’. En het stoutste jongetje van de klas liep enthousiast aan mijn hand en vroeg bij elk dier hoe het heette. Zo schattig. Voor de lunch had de Upavimkeuken speciaal gefrituurde kip gemaakt. De kinderen genoten van een lange, maar mooie dag.

Daarna was alweer mijn afscheid. ‘Door jou ga ik nu goed met rekenen’, vertrouwde een achtstegroeper mij toe. Ik weet zeker, en dit is geen valse bescheidenheid, dat het echt zijn eigen doen is, maar het is toch altijd leuk om zoiets te horen.
Het was een prachtige tijd, waarin ik heb genoten van het werken in de montessorigroep met Dina en Marisol, waarin ik in reforzamiento, het bijlescentrum, wanhopig heb geprobeerd om interessante activiteiten met de kinderen te doen in plaats van alleen laten kopiëren, waarin ik heb gelachen, gedanst en geknuffeld met de kinderen, waarin ik prachtige reizen heb gemaakt, nieuwe vriendschappen heb gesloten, waarin ik Barbara, de 78-jarige oprichtster van Upavim, veel beter heb leren kennen – wat een geweldige vrouw –, en waarin ik heb gezien welke ontwikkeling een aantal kinderen na negen jaar heeft doorgemaakt. Ze zijn op weg om fysiotherapeut (Rosa), dokter (Augusto) of secretaresse (Flori) te worden. En daar doe je het voor. Al zijn het maar een paar kinderen die je een ienieminiklein beetje kunt helpen, het is iets. En daar mag Upavim heel trots op zijn. Ja echt heel trots.

Zo, en nu ga ik weer verder met mijn echte leven…