Que le vaya bien

Lieve allemaal,

Met in mijn ene oor luid en vrolijk gezang van de evangelische kerk (sientelo, el poder de Dios), en in mijn andere oor een lekkere reggaetonbeat van een vrijdagavondfeestje (pasame la botella), zit ik hier op het dak van Upavim, terwijl ik nadenk over de afgelopen week. Intussen staat ook de radio aan: voor het nostalgische effect is het radio Extrema, ciento-uno punto tres (‘Saludos para alguien? No, solo para ti.’).

Het is een intense week geweest. Veel gelukkige momenten:
- lekker dollen met de kinderen,
- observaties in het montessori-kleuterklasje van de Upavimschool,
- gezellige avonden met de vrijwilligers, ‘vrienden van het dak’, andere vrienden (Fernando, Adam) en met doña Dina, Patty en haar vrolijke kids,
- mooie tijden in reforzamiento (wat hebben sommige kinderen veel geleerd!),
- heerlijk relaxen aan het meer van Atitlan,
- spontane gesprekjes op straat – boodschappen doen duurt hier meestal een uur omdat je telkens weer andere kinderen en vrouwen (en dronken mannen) tegenkomt –,
- de beste guacamole (en veel frijoles, bonen…),
- veel lieve reacties van vrouwen en kinderen,
- en ga zo maar door.

Daar tegenover staan ook andere momenten, waarop ik me des te meer realiseer dat dit een project in een sloppenwijk is. De economische crisis mag dan een wereldwijd probleem zijn, juist in dit soort wijken waar sowieso al weinig is, komt het extra hard aan.

Het is rustig bij Upavim. Niet omdat iedereen op vakantie is, maar omdat er geen werk is. In juli en augustus is er altijd al weinig vraag naar de artesania producten die de vrouwen maken, maar door de crisis is er nu helemaal niks. En de vrouwen zitten zonder werk, zonder inkomen. Sommigen kunnen een paar uurtjes per dag schoonmaakwerk en dergelijke doen, maar dat is ook maar een snabbel. Er is weinig geld, omdat niks binnenkomt van de verkoop van producten en omdat de donaties – vanwege de crisis – dalen. Wat ook betekent dat er minder schoolbeurzen beschikbaar zijn. En dat zorgt weer voor een grotere kostenpost voor de families in deze wijk. Veel vrouwen zoeken elders werk, maar ook dat is niet makkelijk – vanwege de crisis.
Het is nu vooral hopen dat de vraag naar producten weer stijgt voor de kerst. En intussen: overleven.

Dan Rodolfo (Cholopo), Rufino (Jonathan) en de hele familie. Moeder is nog steeds niet terug, nadat ik haar anderhalve week geleden naar haar geboortedorp heb gestuurd om haar identiteitsbewijs op te halen. Niemand weet waar de moeder blijft, het is hooguit twee uur naar het dorp, waarom is ze nog niet terug? Intussen zorgt oma voor de kinderen. Een lieve oma, dat is ze zeker. Ik heb zelfs het idee dat de kinderen nu met schonere kleren en beter gewassen rondlopen. Oma vroeg me vandaag om alsjeblieft niet weg te gaan, omdat de kinderen zo vrolijk zijn als ik er ben. – Op dit moment brak mijn hart. – Verder vertelde ze me hoe dankbaar ze was voor de schoolbeurzen die de kinderen krijgen. En dat zij wenste dat Rufino weer bij doña Carmen zou wonen, omdat hij er toen hij daar voor korte tijd woonde, veel beter uitzag: veel gezonder, vrolijker en netter. Hij gedroeg zich ook beter. Maar moeder wil of kan geen hulp toelaten. En al weet oma beter wat het beste is voor de kinderen – dat ze naar school gaan, een identiteit hebben, en elke dag minstens een gezonde maaltijd krijgen en gewassen worden –, het blijven kinderen van de ouders. Helaas ziet moeder op de een of andere manier niet in hoe zij haar kinderen moet opvoeden.

Toch is het treurig en zorgwekkend dat moeder nog niet terug is. De kinderen houden echt van hun moeder, en hopen elke dag weer dat ze terug zal komen, maar wat zegt dit over moeder zelf? Ik begrijp het echt niet. Of ik wil het niet begrijpen. Ook vader wacht elke avond weer op zijn vrouw. Waar blijft ze? Vanmiddag was vader het wachten zat, en is hij met alle kinderen – keurig gewassen en gekleed – vertrokken om moeder en broertje op te halen. Het geeft me toch wel een beetje moed dat ze de moeder niet zomaar laten vertrekken. Helaas zal ik ze niet meer zien, want morgennacht vertrek ik alweer naar Nederland.

Het blijft een bijzondere familie. Vorige week liepen Madeleine en ik rond half zeven ‘s avonds terug naar Upavim, toen we Rufino met zijn broertje Mario aan de hand wanhopig hoorden roepen: “Gilda, Gildaaa!” We vroegen Rufino wat er aan de hand was, en het zesjarige kind antwoordde: “Ik maak me zorgen over mijn zus, want ik wil niet dat ze op dit tijdstip in haar eentje over straat loopt.” Maar hé Rufi, je loopt zelf alleen over straat? Ga terug naar huis, je zus komt heus wel. Rufino was niet overtuigd. En Rodolfo, zijn oudste broer? Ja, die zocht hij ook. Madeleine had gezien dat hij naar ‘beneden’ naar Bucaro was gegaan. Toen Rufino dat hoorde keek hij nog bezorgder: “Maar ik wil niet dat hij daar alleen rondloopt, want dan ben ik bang dat ze hem vermoorden…” De woorden van een kind van zes. Ik geloof dat ik me op die leeftijd om heel andere dingen zorgen maakte.

Hm, ik raak niet uitgepraat over deze kinderen he. Het zijn ook gewoon schatjes. Maar goed, toch even iets anders. Yesun. Een jongen van inmiddels 14 jaar, die drie jaar geleden nog weigerde te schrijven zonder puntjes die hij kon overtrekken. Een lang verhaal, met onder andere een internaat waar hij uit ontsnapt is. Het lijkt erop of de moeder sindsdien heeft beseft dat het kind naar school moet, en hoewel het niet heel fantastisch gaat, gaat hij wel, en leert hij, langzaam maar gestaag. Vandaag kwam ik Yesun tegen en vroeg ik hem of hij mee ging voetballen met de kinderen van reforz. Dat wilde hij wel. Toen hij na een tijdje even bij me aan de kant kwam zitten, vroeg ik hem of hij een brief wilde schrijven aan Linda. Tot mijn verbazing zei hij meteen van ja. Ik gaf hem mijn schriftje en hij begon te schrijven. Een hele brief. Ik stond versteld. Toegegeven, amper drie woorden waren goed gespeld, maar het is leesbaar en ik heb het kind haast niet geholpen. En toen hij wegging en gedag zei, kreeg ik zelfs een zoen en een vluchtige knuffel. Iets wat voor de meeste kinderen hier normaal is, maar voor Yesun heel bijzonder.

Trouwens, met Rosa – het meisje dat mijn ouders sponsoren – gaat het goed. Ze zit nu in het vierde jaar van de basisschool (groep zes) en ze haalt, volgens mij, goede cijfers. Ze ziet er relatief gezond uit en ook haar zusje is een vrolijk meisje geworden. Heel anders dan drie jaar geleden, toen het zeer verlegen kind amper wat zei. Overigens net als Blanca. Ik denk dat zij in de laatste drie jaar het meeste is veranderd van alle kinderen die ik uit de buurt ken. Ze komt nog steeds regelmatig naar reforzamiento, en zit nu in het eerste leerjaar. En ze praat, kan lezen, en is rebels! Wie had dat verwacht van een kleuter die weigerde te praten en die altijd een beetje sikkeneurig voor zich uit keek. Wat een verschil, wat een positieve verandering.

En hiermee wil ik mijn stukje eindigen. Al zou ik nog oneindig veel kunnen vertellen. Over hoe ik Fernando, zonder zijn telefoonnummer of adres te hebben, zomaar in het parque central van Xela tegen het lijf liep. Over Adam die hier bij Upavim kwam kijken. Over de plastic schoentjes die ik voor omgerekend een euro heb gekocht omdat alle meisjes hier op die sandaaltjes lopen, en ik natuurlijk mee wil gaan met de mode. Over Miguelito (9?) met zijn charmante glimlach. Over Ashlita (5) die drie jaar geleden altijd ziek was, en die nu een vrolijk, eigenwijs en zeer bijdehand kind is geworden. Over Nahoky (6) die alleen maar honderden en excelentes op haar rapport heeft. Over doña Carmen die nog steeds strijdt voor alle ‘verloren’ kinderen. Over de gesprekken met doña Dina over het montessori-onderwijs. Over Ismael, Roni, Angelito en het kleine zusje Ana die met haar twee en een half jaar al in klederdracht rondloopt. Over de altijd behulpzame doña Tirza. Over seño Liz, de nieuwe coördinator van reforzamiento, over wie ik in eerste instantie mijn twijfels had, maar die zo graag wil verbeteren en echt het beste voor heeft met de kinderen. Over Kenneth, die eerst in mijn eerstejaarsklasje zat, en die nu een stoere vierdejaars is geworden. Over… oké ik hou nu echt op. Die verhalen komen misschien nog wel eens in Amsterdam, met de foto’s en filmpjes erbij. En een goede kop koffie. (Ah, ik heb Bieke, mijn reisgenootje, wel gemist deze week!)

Het was in ieder geval weer een mooie reis. Ik heb prachtige nieuwe landen leren kennen, en het blijft heerlijk om terug te gaan naar Upavim, al is het maar voor twee weken.

Morgen ga ik nieuwe schoenen kopen (converse, het mag, want mijn oude zijn gestolen… haha), en ‘s avonds een minifeestje op het dak, inpakken en om drie uur ‘s nachts met de taxi naar het vliegveld. Ik zal het missen hier. Que les vaya bien! Ik zal duimen voor betere tijden voor de vrouwen en hun families.

En jullie hoop ik allemaal snel weer te zien!

Abrazos y besos, voorlopig de laatste keer vanuit Upavim, Tomoko xx